Κατίνα Παξινού: η Ελληνίδα που κατέκτησε το Όσκαρ

Πόσο γνωστό είναι άραγε στη χώρα μας ότι μία Ελληνίδα έχει κατακτήσει βραβείο Όσκαρ; Μάλλον όχι ιδιαίτερα, αν αναλογιστεί κανείς αφενός ότι η Κατίνα Παξινού εμφανίστηκε σε μόλις 11 κινηματογραφικές ταινίες, εκ των οποίων μόνο μία ελληνική και αφετέρου ότι το Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της στην ταινία «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» απονεμήθηκε το 1944, εν μέσω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γεγονός που συνέβαλε ώστε η είδηση να περάσει σχεδόν απαρατήρητη στην Ελλάδα.

Η Αικατερίνη Κωνσταντοπούλου, όπως ήταν το πατρικό της επώνυμο, γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 17 Δεκεμβρίου 1900, στον Πειραιά. Προερχόμενη από μεγαλοαστική οικογένεια, σπούδασε μουσική και κλασικό τραγούδι στη Γενεύη, το Βερολίνο και τη Βιέννη. Το 1932 εντάχθηκε στο Εθνικό Θέατρο, συμμετέχοντας σε παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας και έργα κλασικού ρεπερτορίου. Την ίδια περίοδο γνώρισε τον ηθοποιό Αλέξη Μινωτή, τον οποίο παντρεύτηκε το 1939, αφού είχε προηγηθεί ο χωρισμός της από τον πρώτο της σύζυγο, τον βιομήχανο Ιωάννη Παξινό.

Με την έναρξη του πολέμου το 1940 εγκαταστάθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και εμφανίστηκε σε θεατρικές παραγωγές στο Μπρόντγουεϊ. Το 1943 της προτάθηκε να συμμετάσχει στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Έρνεστ Χεμινγουέι «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», σε σκηνοθεσία Σαμ Γουντ. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της, αποδέχθηκε τον ρόλο της Ισπανίδας αντάρτισσας Πιλάρ, δίπλα στον Γκάρι Κούπερ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Έναν χρόνο αργότερα τιμήθηκε με το Όσκαρ, ως η πρώτη μη Αμερικανίδα ηθοποιός και η πρώτη από την Ελλάδα που έλαβε τη διάκριση αυτή.

Το 1950 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα και επανεντάχθηκε στο Εθνικό Θέατρο. Στις 19 Ιουνίου 1955 πρωταγωνίστησε στην «Εκάβη» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Μινωτή, στην παράσταση που εγκαινίασε επίσημα το Φεστιβάλ Επιδαύρου. Τα επόμενα χρόνια το όνομά της συνδέθηκε άρρηκτα με τον θεσμό, μέσα από εμβληματικούς ρόλους, όπως η Μήδεια, η Κλυταιμνήστρα και η Ιοκάστη.

Παρά το γεγονός ότι το 1969 διαγνώσθηκε με καρκίνο, παρέμεινε ενεργή στην υποκριτική έως τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η Κατίνα Παξινού πέθανε στις 22 Φεβρουαρίου 1973. Η κηδεία της έγινε δημοσία δαπάνη, παρουσία χιλιάδων ανθρώπων που απέτισαν φόρο τιμής σε μία από τις κορυφαίες τραγωδούς του 20ού αιώνα.

Φωτογραφίες:

1. Η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή σε βαγόνι τρένου, πιθανότατα κατά τη διάρκεια ευρωπαϊκής περιοδείας τους, τέλη δεκαετίας 1950 – αρχές δεκαετίας 1960. (Μουσείο Τηλεπικοινωνιών, Αρχείο αδελφών Φλώρου – Νίκος Λ. Φλώρος)
2. Η ηθοποιός κατά την άφιξη ή αποχώρησή της από δημόσια εκδήλωση, τέλη δεκαετίας 1960 – αρχές δεκαετίας 1970. (Μουσείο Τηλεπικοινωνιών, Αρχείο αδελφών Φλώρου – Νίκος Λ. Φλώρος)