Στα ίχνη των συλλογών του Μουσείου

Στόχος η ανάδειξη της τεχνολογικής εξέλιξης των τηλεπικοινωνιών

Η «μαγιά» για τη δημιουργία των συλλογών του Μουσείου αποτελούταν από όργανα μετρήσεων που άρχισαν να συγκεντρώνονται το 1968 με απόφαση της Διοίκησης του ΟΤΕ σε αποθήκη στο Ρουφ. Πολύμετρα, βολτόμετρα, βαττόμετρα, αμπερόμετρα, γαλβανόμετρα, γεννήτριες, δέκτες, πομποδέκτες και ικριώματα μετρήσεων ήταν ορισμένα από τα αντικείμενα που επιλέχθηκαν ως μουσειακά αξιοποιήσημα, καθώς θεωρήθηκαν ως «προπομπός των εξελίξεων στην τεχνολογία».

 H Διεύθυνση Ερευνών το 1979 ανέφερε σε εισήγησή της ότι τα εκθέματα έπρεπε να δείχνουν την τεχνολογική εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών. «Τα εκθέματα αυτά θα είναι μακέτες και αυτούσια μηχανήματα, εξαρτήματα, διατάξεις κ.λπ. και δεν θα προέρχονται μόνο από υλικό που χρησιμοποιήθηκε στον ελληνικό χώρο. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι το Μουσείο θα στεγάσει ό,τι άχρηστο ή απαξιωμένο υλικό υπάρχει στις αποθήκες».

Το πρώτο Εκθετήριο / 1984

Το 1984 η Υποδιεύθυνση Συντηρήσεως Φερεσύχνων Συστημάτων, με πρωτεργάτη τον υποδιευθυντή της και μετέπειτα ιδρυτή του Μουσείου Στέλιο Πολυκράτη, ξεκίνησε να μεταφέρει στο κτίριο της στη Φωκίωνος Νέγρη 3 παλαιά όργανα που χρονολογούνταν από το 1925 προκειμένου να δημιουργηθεί «Εκθετήριο Οργάνων». Τα εν λόγω αντικείμενα μαζί με το υλικό από τις αποθήκες του Ρουφ και άλλο που είχε επιλεγεί από τις διάφορες υπηρεσίες του ΟΤΕ σε όλη την Ελλάδα, έμελλε να συγκροτήσουν την Έκθεση του Μουσείου, η οποία εγκαινιάστηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1990.

Δωρεές και αγορές

Εκτός από τα αντικείμενα που ανήκαν εξ αρχής στον ΟΤΕ, οι συλλογές του Μουσείου εμπλουτίστηκαν και μέσω προσκτήσεων (δωρεές και αγορές). Ενδεικτικά, το 1988 παραχωρήθηκαν από τον Σπύρο Μάρκου έναντι αμοιβής 101 τηλεφωνικές συσκευές συλλεκτικής αξίας. Σχετικά με τις δωρεές, προήλθαν (και συνεχίζουν) κυρίως από συνταξιούχους εργαζόμενους του ΟΤΕ, και αφορούν τεκμηριακό υλικό, όπως τηλεφωνικούς καταλόγους, εκδόσεις και διαφημιστικά φυλλάδια του ΟΤΕ, καθώς και υπηρεσιακά έγγραφα.

30.000 προϊόντα και μέσα τηλεπικοινωνίας

Μια ξεχωριστή κατηγορία των συλλογών του Μουσείου αποτελείται από προϊόντα και μέσα τηλεπικοινωνίας, η οποία περιλαμβάνει: 7.990 τηλεγραφήματα, 13.320 τηλεφωτογραφίες, 6.364 φωτογραφίες και 2.593 τηλεκάρτες.

Ειδικότερα σε σχέση με τα τηλεγραφήματα, 320 από αυτά καλύπτουν το σύνολο της ιστορίας της ελληνικής τηλεγραφίας από το 1859 κι έπειτα και αγοράστηκαν το 1997 από τον Άγγελο Παπαϊωάννου, καθηγητή πανεπιστημίου και συλλέκτη. Σημαντικός δωρητής τηλεγραφημάτων ήταν ο Μιχάλης Τσιπίδης, ο οποίος το 2007 παραχώρησε 322 τηλεγραφήματα της συλλογής του, αρκετά εκ των οποίων ανήκουν στον 19ο αιώνα και προέρχονται από το οθωμανικό τηλεγραφείο Θεσσαλονίκης. Επίσης, πολλά ήταν και τα τηλεγραφήματα, καθώς και άλλο αρχειακό υλικό, του Γιάννη Λάμπρου, που αποκτήθηκαν μέσω αγορών και δωρεών την περίοδο 2014-2019.

Τρεις κατηγορίες συνολικά 6.200 αντικειμένων

Αναφορικά με τα αυθεντικά αντικείμενα του Μουσείου, τα οποία απαρτίζουν τον βασικό πυρήνα των συλλογών του, αριθμούνται σε 6.200 και μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες:

1. Αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους χρήστες των υπηρεσιών του ΟΤΕ και των προδρόμων του, ΤΤΤ και ΑΕΤΕ (τηλεφωνικές συσκευές, φορητοί μεταλλάκτες, μορσικοί τηλέγραφοι, τηλεφωνικοί θάλαμοι, συσκευές τηλεφωτογραφίας, ωρολέκτης, telex, δείγματα υπολογιστών κ.ά.).
2. Μηχανήματα που βρίσκονται στην αθέατη πλευρά της τηλεπικοινωνίας και συμβάλλουν στην επίτευξη της επικοινωνίας των χρηστών (υποστροφικός επιλογέας του Strowger, τράπεζες μεταλλακτών, αυτόματα αστικά τηλεφωνικά κέντρα, λυχνίες, καλώδια κ.ά.).
3. Τα εργαλεία των τεχνικών προκειμένου να επεκτείνουν και να συντηρήσουν το δίκτυο (αμπερόμετρα, βολτόμετρα, σκάλες, ειδικοί ιμάντες αναρρίχησης κ.ά.).

Κατασκευές για την προ-ηλεκτρική περίοδο

Πέρα από τα αυθεντικά αντικείμενα, το Μουσείο περιλαμβάνει στην Έκθεσή του τρεις κατασκευές μηχανών που αναφέρονται στην προ-ηλεκτρική περίοδο: α) τον υδραυλικό τηλέγραφο του Αινεία του Τακτικού, β) το ωρονόμιο του Λέοντα του Μαθηματικού και γ) τον οπτικό τηλέγραφο του Claude Chappe. Επιπλέον, στην ίδια ενότητα υπάρχουν δύο εκμαγεία: το πρώτο αναπαριστά το δίκτυο των φρυκτωριών και το δεύτερο τη λειτουργία της πυρσείας. Τέλος, έχουν κατασκευαστεί και δύο μακέτες, μία του πλοίου «Θαλής ο Μιλήσιος» που χρησιμοποιήθηκε από το 1949 έως το 1983 για την πόντιση υποβρυχίων καλωδίων, και μία που αναπαριστά τη λειτουργία και τις δυνατότητες της δορυφορικής επικοινωνίας.

Φωτογραφίες:

1. Προσωπογραφία του Alexander Graham Bell, φιλοτεχνημένη από τον εικονογράφο Χάρη Τσεβά, η οποία κοσμεί τον πρώτο όροφο του Μουσείου.
2. Γαλβανόμετρο (όργανο μέτρησης για την καταλληλότητα του ρεύματος για τη χρήση τηλεγραφικών συστημάτων) στην Έκθεση του Μουσείου στον πρώτο όροφο. Δημιουργήθηκε το 1907 από την γαλλική εταιρία εταιρίας Ducretet & E.Roger και αποτελούσε τμήμα τηλεγραφικού δέκτη μορσικών σημάτων, κατασκευασμένο ειδικά για χρήση από στρατιωτικές υπηρεσίες.
3. Τα όργανα μέτρησης της πρώτης Έκθεσης του Μουσείου, τοποθετημένα προσωρινά σε ράφια κατά το στάδιο της διαμόρφωσης του Μουσείου.
4. Ορισμένα από τα παλαιότερα τηλέφωνα της συλλογής του Μουσείου στον πρώτο όροφο. Αριστερά, ξύλινη επιτοίχια μαγνητική τηλεφωνική συσκευή της περιόδου 1890-1900. Πάνω δεξιά, επιτραπέζιος τηλεφωνικός μεταλλάκτης τριών γραμμών (1900-1910) και κάτω, η πρώτη τηλεφωνική συσκευή μαζικής παραγωγής (L.M. Ericson, 1892).
5. Εμπορικό τηλεγράφημα του 1861. Συλλογή Αγγ. Παπαϊωάνου, Μουσείο Τηλεπικοινωνιών.
6. Η αίθουσα αφιερωμένη στην ιστορία της τηλεφωνίας, στον πρώτο όροφο του Μουσείου.
7. Η κατασκευή του οπτικού τηλέγραφου του Chappe στον πρώτο όροφο του Μουσείου. Στο βάθος δεξιά διακρίνεται ο υδραυλικός Τηλέγραφος του Αινεία του Τακτικού.