Προηλεκτρική περίοδος
Προηλεκτρική περίοδος
Η λέξη «τηλεπικοινωνίες» είναι πολύ πρόσφατη. Εμφανίζεται για πρώτη φορά στη γαλλική γλώσσα μόλις το 1904 και συνδέεται με την τεχνολογική πρόοδο και την επέκταση της παγκοσμιοποίησης κατά την βιομηχανική εποχή. Ωστόσο η έννοια και η ανάγκη της επικοινωνίας από μακριά είναι αρχαιότατη. Οι τηλεπικοινωνίες εξυπηρέτησαν στην αρχή σχεδόν αποκλειστικά στρατιωτικές ανάγκες. Οι κύριοι τρόποι μετάδοσης μηνυμάτων από απόσταση κατά την προ-ηλεκτρική περίοδο ήταν ηχητικοί και οπτικοί. Σάλπιγγες και πυρσοί ήταν οι πιο συνηθισμένες μέθοδοι προειδοποίησης για τον ερχομό του εχθρού, την κίνηση των στρατευμάτων ή το αποτέλεσμα μιας μάχης.
Προηλεκτρική περίοδος
Φρυκτωρίες
Το πιο διαδεδομένο μέσο μετάδοσης μηνυμάτων από απόσταση που εμφανίζεται στην αρχαιότητα και διατηρείται ως τον Μεσαίωνα, είναι το δίκτυο των φρυκτωριών. Φωτιές σε κορυφές βουνών και υπερυψωμένα σημεία που είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους, μετέφεραν αυθημερόν συγκεκριμένα μηνύματα, καλύπτοντας αποστάσεις πολλών χιλιομέτρων.
Η λέξη φρυκτωρία είναι σύνθετη και προέρχεται από τα ουσιαστικά φρυκτός (=πυρσός) και οὖρος (=φρουρός). Επομένως φρυκτωρός είναι ο φρουρός που παρακολουθεί τους πυρσούς, ενώ φρυκτωρία το μέρος, ο σταθμός που γίνεται αυτή η παρατήρηση.
Η πιο γνωστή και λεπτομερής μαρτυρία που διαθέτουμε για τη λειτουργία του δικτύου των φρυκτωριών στην αρχαιότητα βρίσκεται στην τραγωδία του Αισχύλου «Αγαμέμνων». Η Κλυταιμνήστρα αφηγείται τον τρόπο με τον οποίο η είδηση της πτώσης της Τροίας έφθασε μέσα σε μια νύχτα από το Ίλιον στις Μυκήνες.
Παρόμοια συστήματα σηματοδότησης με πυρσούς χρησιμοποίησαν οι Σουμέριοι, οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί.
Προηλεκτρική περίοδος
Πυρσεία
Oι φρυκτωρίες μπορούσαν να μεταφέρουν πολύ περιορισμένο αριθμό προσυμφωνημένων μηνυμάτων (π.χ. νίκη, ήττα, επίθεση). Αυτό το μειονέκτημα προσπάθησαν να ξεπεράσουν οι μηχανικοί των Ελληνιστικών χρόνων, Κλεοξένης και Δημόκλειτος, οι οποίοι δημιούργησαν τις συνθήκες ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αποστολής απεριόριστων και μη προβλέψιμων μηνυμάτων. Με την εφεύρεση της Πυρσείας δημιούργησαν ουσιαστικά την πρώτη μορφή κωδικοποιημένης τηλεπικοινωνίας, βασισμένης στο ελληνικό αλφάβητο. Το παράδειγμά τους θα ακολουθήσει σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα ο Σάμιουελ Μορς με την εφεύρεση του Ηλεκτρικού Τηλέγραφου.
Ο Πολύβιος είναι ο κύριος μάρτυρας της εφεύρεσης της Πυρσείας (Ιστορία, Χ, 45-47). Στον τόπο εκπομπής και στον τόπο λήψης του μηνύματος υπήρχε από μια πινακίδα με πέντε οριζόντιες και πέντε κατακόρυφες στήλες. Στα τετραγωνίδια που σχηματίζονταν υπήρχε και από ένα γράμμα της αλφαβήτου. Όταν ο πομπός ήθελε να στείλει μία είδηση άναβε στον δέκτη έναν πυρσό για να προσελκύσει την προσοχή του. Όταν κι εκείνος δήλωνε με το άναμμα του πυρσού του πως είναι έτοιμος, ο πομπός τοποθετούσε δεξιά από τον πρώτο πυρσό τόσους αναμμένους πυρσούς, όσος ήταν ο αριθμός της οριζόντιας στήλης που περιείχε το γράμμα που ήθελε να εκπέμψει και αριστερά άλλον αριθμό πυρσών για να δείξει σε ποια κατακόρυφη στήλη βρισκόταν αυτό το γράμμα. Έδινε δηλαδή τις συντεταγμένες του. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσαν να μεταδίδονται γράμμα - γράμμα ολόκληρες ειδήσεις.
Προηλεκτρική περίοδος
Ωρονόμιο του Λέοντα του Φιλοσόφου.
Τον 10ο αι. ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός εφηύρε ένα σύστημα τηλεειδοποίησης που βελτίωνε το ήδη προϋπάρχον σύστημα των φρυκτωριών των Βυζαντινών στη Μ. Ασία. Σκοπό είχε τη μετάδοση πληροφοριών για κινήσεις του εχθρού από την Κιλικία στην Κωνσταντινούπολη σε διάστημα μιας ώρας. Σε ευθεία γραμμή η απόσταση μεταξύ των δύο ακρότατων ορίων ήταν περίπου 670 χλμ. Τα άκρα αυτά ήταν το Λούλον, Βορειοανατολικά της Κιλικίας και ο Φάρος στα ανατολικά του παλατιού στην Κωνσταντινούπολη. Στα άκρα του συστήματος είχαν τοποθετηθεί κατά το κείμενο ὡρολόγια … δύο ἐξ ἴσου κάμνοντα (Χρονογραφία, PG 109, 744).
Ως προς τον ακριβή τρόπο που λειτουργούσαν αυτά τα δύο ὡρολόγια, οι πληροφορίες μας είναι ελλιπείς. Ωστόσο, υπάρχει η βασική λειτουργία που παρέχει το ίδιο το κείμενο: κάθε ρολόι ήταν χωρισμένο σε 12 ώρες και κάθε ώρα δήλωνε ένα διαφορετικό γεγονός π.χ. στη Συρία η πρώτη ώρα σήμαινε επιδρομή των Σαρακηνών, η δεύτερη πόλεμο, η τρίτη εμπρησμό κτλ. (Χρονογραφία, PG 109, 744). Όταν άναβε η φωτιά στην πρώτη φρυκτωρία σε μία συγκεκριμένη ώρα, ένα συγκεκριμένο μήνυμα που αντιστοιχούσε σε αυτήν την ώρα μεταδιδόταν στην Κωνσταντινούπολη. Εξακολουθούν ωστόσο να υπάρχουν ακόμη κάποιες σκοτεινές λεπτομέρειες, όπως είναι το πρόβλημα της ορατότητας, η δυνατότητα μετάδοσης φωτεινών μηνυμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας κτλ.
Προηλεκτρική περίοδος
Υδραυλικός Τηλέγραφος
Έτσι ονομάστηκε ο μηχανισμός που δημιούργησε ο Αινείας ο Τακτικός στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. με σκοπό την αύξηση των μηνυμάτων που ήταν δυνατόν να μεταδοθούν μέσω των φρυκτωριών. Βασίστηκε σε μια υδραυλική κατασκευή, ενώ η χρήση των πυρσών περιορίστηκε στη σηματοδότηση της αρχής και του τέλους μετάδοσης του μηνύματος.
Ο Πολύβιος στο έργο του «Ιστορίαι» περιγράφει την εφεύρεση: σε επιλεγμένα υψώματα με οπτική επαφή μεταξύ τους, τοποθετούνταν δύο πανομοιότυπα δοχεία γεμάτα με νερό. Επάνω στο νερό και των δύο δοχείων επέπλεε ένας πλωτήρας από φελλό με μία κάθετη ράβδο, πάνω στην οποία ήταν χαραγμένα διαφορετικά μηνύματα ή συμβολικές παραστάσεις. Όταν ο πομπός ήθελε να στείλει ένα μήνυμα, άναβε έναν πυρσό και μόλις τον έβλεπε ο δέκτης άναβε και εκείνος τον δικό του. Τότε άνοιγαν ταυτόχρονα την κάνουλα και το νερό κατέβαινε μαζί με την κάθετη ράβδο ομοιόμορφα και στα δύο δοχεία. Τη στιγμή που το επιθυμητό μήνυμα έφτανε στο χείλος του δοχείου, ο πομπός ύψωνε πάλι τον πυρσό του και αυτό σήμαινε ότι και οι δύο έπρεπε να κλείσουν την κάνουλα. Έτσι, με το νερό και τη φωτιά ο πομπός και ο δέκτης διάβαζαν το ίδιο μήνυμα.
Παρόμοιος μηχανισμός επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκε και από τους Καρχηδόνιους στους πολέμους με τους Ρωμαίους.
Προηλεκτρική περίοδος
Οπτικός τηλέγραφος του Chappe
Κατά τον Μεσαίωνα και τη νεότερη εποχή ως τον Διαφωτισμό δεν σημειώθηκε κάποια πρόοδος στην τεχνολογία της επικοινωνίας, παρά τις αλλαγές που έφερε στην ανθρώπινη σκέψη η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα. Η εφεύρεση, όμως, του τηλεσκοπίου άλλαξε τα δεδομένα και δημιουργήθηκε η ιδέα του οπτικού τηλέγραφου. Η Γαλλική Επανάσταση έδωσε την ώθηση για την εφαρμογή αυτής της ιδέας.
Στα 1792 o Γάλλος μηχανικός Claude Chappe κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο ενώνοντας το Παρίσι με την Λιλ με είκοσι ενδιάμεσους σταθμούς. Η λειτουργία του ήταν απλή: Στη στέγη ενός πύργου τοποθετούνταν στύλος πέντε μέτρων και στην κορυφή του στύλου μια δοκός με μήκος τέσσερα μέτρα που μπορούσε να περιστραφεί στο κέντρο βάρους της με τροχαλίες και να πάρει οριζόντια ή κατακόρυφη θέση. Στα άκρα της η δοκός είχε από έναν βραχίονα μήκους δύο μέτρων. Ο τηλεγραφητής μπορούσε να δώσει τέσσερις διαφορετικές θέσεις στη δοκό και από επτά σε κάθε βραχίονα. Είχε επομένως τη δυνατότητα να κάνει 4Χ7Χ7=196 διαφορετικούς συνδυασμούς. Ο ανταποκριτής παρακολουθούσε με τηλεσκόπιο τα σήματα του πομπού και τα μετέδιδε στον επόμενο σταθμό. Η μετάδοση ενός γράμματος από το Παρίσι στη Λιλ διαρκούσε μόλις δύο λεπτά.
Ο μηχανισμός αυτός χρησιμοποιήθηκε και από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ενώ αντιγράφηκε και από άλλα ευρωπαϊκά κράτη έως τα μέσα του 19ου αι., οπότε αντικαταστάθηκε από τον Ηλεκτρικό Τηλέγραφο. Λεπτομερής περιγραφή της λειτουργίας του περιέχεται στο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Δουμά «Κόμης Μόντε Κρίστο».